نطق پیش از دستور ابراهیم کمالی دشت ارژنه در جلسه 181 (1403/10/09)

از کاشت یک نهال تا تبدیل شدن آن به یک درخت تنومند سالها زمان لازم است، تبدیل یک درخت به چندین درخت و شکل‌گیری باغ چندین سال زمان می‌خواهد. باغات و پهنه های سبز میراثی است که در طول زمان و به قیمت عمر، هزینه، آب و خاک این شهر و مردمانش شکل گرفته است. هویت شیراز به باغ گره خورده و شهرتش در ادبیات، تاریخ و مکتوبات جهانگردان از دیرباز به سرسبزی و آب و هوای خوش است. القابی چون جنت تراز یا شهر گل و بلبل مدیون پهنه های سبز این شهر است که بخش عمده آن در محدوده قصردشت قرار داشت و دارد. باغات قصردشت که روزگاری بسیار متراکم بودند قدمتی چندصد ساله دارند و یک میراث تاریخی زنده و دارای حیات، نه فقط برای شهروندان شیراز بلکه برای کل کشور است. این پهنه های سبز محصول سالهای عمر مردم این شهر است که نسل در نسل به ما رسیده و تلاش برای حفظ آنها وظیفه سازمانی، شرعی و وجدانی تک تک ماست. تکراری ترین جمله در مورد باغات قصردشت این هشدار است که مردم شریف شیراز و مسئولان محترم از ۳۵۰۰ هکتار وسعت باغات در هم تنیده قصردشت اکنون کمتر از ۹۸۰ هکتار آن هم بصورت اسمی باقی مانده است و اگر دیرتر از این برای حفاظت همه جانبه اقدام کنید باید در تاریخ از این باغات یاد کرد. شورای اسلامی شهر شیراز بر مبنای همین دغدغه از بیش از یکسال گذشته ذیل دو کمیسیون خدمات شهری و شهرسازی اقدام به ایجاد کمیته صیانت از باغات نمود. در این کمیته تلاش‌ شد بر دو محور آسیب شناسی و اجرای سیاست‌های ترویجی تمرکز شود و در زمینه برنامه های کاربردی با قابلیت عملیاتی شدن، همفکری و تصمیم سازی انجام شود. تا کنون کمیته صیانت از باغات ۲۴ جلسه را برگزار نموده و در نخستین و اصلی ترین دستور کارهای خود، اجرای سیاستهای ترویجی و نرم افزاری را در پیش گرفته است. ترویج سنت باغداری، آموزش باغداران، حمایت از مالکان باغات، شناسایی مشکلات آنها و تلاش در جهت رفعشان، برنامه ریزی برای اقتصادی شدن و سودآوری باغات، پیگیری برنامه های گردشگری و جشنواره های فصلی، حمایت از پایان نامه های دانشگاهی و طرح های پژوهشی مرتبط با حوزه باغات، برگزاری اردوهای دانش‌آموزی در باغات، حمایت از سازمان‌های مردم نهاد فعال در این حوزه از جمله اقدامات مذکور است . همچنین در این کمیته به آسیب شناسی و دلایل شرایط بغرنج کنونی باغات پرداخته شد که به تعدادی از مهمترین آنها اشاره می شود: ۱_ نبود بانک اطلاعاتی از باغات شیراز و نظارت به روز و علمی دو مشکل جدی و چالش برانگیز است. اطلاعات پراکنده و محدودی در دوایر مختلف شهرداری به فراخور نیاز هر مجموعه وجود دارد، اما حیرت انگیز است که هیچکس در شهرداری نمی داند در کلانشهر شیراز که ماهیت تاریخی و فرهنگی آن با باغ گره خورده، چند هکتار باغ وجود دارد. از سوی دیگر تنها نظارت کنونی بر باغات گشت های میدانی واحد تخلفات است. ما در فقر زیرساخت اطلاعاتی و نظارتی به سر می بریم در حالی که برای بررسی دقیق وضع موجود نیاز به بانک اطلاعاتی است. شهرداری شیراز مشابه آنچه در سامانه جامع املاک در حال انجام است یا سامانه بوستان سازمان سیما منظر، به سامانه جامع باغات نیازمند است که گام اول آن شناسایی باغات شیراز چه باغات حوزه استحفاظی قصردشت و چه باغات خارج از آن می باشد. طرح ممیزی و تهیه بانک اطلاعات باغات شیراز با استفاده از جی آی اس و سنجش از دور برای حفظ و حراست از کل باغات شیراز در کمیته صیانت از باغات تهیه شده و مراحل بررسی را می گذراند. ماحصل این طرح ایجاد شناسنامه به ازای هر یک باغ در شیراز است که شامل نقشه و اطلاعات توصیفی خواهد بود. تلاش می کنیم اطلاعات حاصل نیز در سامانه ای مجزا با هدف ایجاد یک هویت مشخص برای باغات بارگذاری می‌شود و روشن و شفاف هم در اختیار شهرداری و هم شهروندان قرار گیرد. در بعد نظارتی به بررسی لحظه ای و شبانه روزی باغات با استفاده از سیستم های امروزی مثل ریز پرنده ها و ارسال مداوم داده به واحدهای متولی نیازمندیم. امیدوارم با تحول اداری و ایجاد ناحیه ویژه باغات حرکت های جدی و عملیاتی به این سمت آغاز شود. ۲_ محوری ترین و بنیادی ترین مشکل ، « اصلِ طرحِ جامع و یکپارچه باغات قصردشت» مصوب سال ۱۳۷۹ در شورای عالی شهرسازی و معماری است. نفس گروه بندی باغات یک اقدام مطلوب در جهت نگهداشت پهنه های باغی است اما این طرح خلأهای بسیار دارد و سبب شده در چشم انداز سی ساله خود که اکنون دیگر کمتر از ۶ سال به پایان آن باقی مانده، نتواند کارآمدی خودرا نشان دهد. شرایط اسفناک کنونی باغات قصردشت از ناموفق بودن آن حکایت دارد. مرزبندی‌های موهوم این طرح سبب شده جزایری از باغات گروه پنج در دل باغات گروه یک قرار گیرند یا باغات متراکمی مثل پهنه صرافی در گروه پنج جای داده شوند که البته امروز اثری از آن باقی نمانده، جابجایی مرز باغات گروه یک در برخی کوچه ها و معابر و قرار نگرفتن بخش زیادی از توده های باغی شیراز در محدوده استحفاظی، همگی حاصل نقایص طرح جامع باغات قصردشت و توده بندی های غیر اصولی آن است. شهرداری باغ‌دار خوبی نیست، باغداری کاری علمی، تخصصی و پرهزینه و البته پردرآمد است و در حیطه وظایف تخصصی شهرداری نمی گنجند. واگذاری باغات به شهرداری تاکنون نتیجه مطلوبی نداشته. اما در طرح جامع باغات قصردشت مجموعه‌های تخصصی مثل جهاد کشاورزی منابع طبیعی محیط زیست از این مسئولیت معاف شده اند، وظیفه‌ای نیز که برای شهرداری در نظر گرفته شد تملک زمین باغات است. هویت باغ به درخت است، ارزش گذاری باید بر مبنای درخت به عنوان یک سرمایه و منبع اقتصادی انجام شود، خرید باغ به قیمت زمین سبب زیان دیدن باغدار می شود. تجدید نظر در موضوع تملک باغات توسط شهرداری و جایگزین شدن با روش های به روز امری ضروری است. بازنگری، اصلاح و تغییر طرح جامع و یکپارچه باغات قصردشت با وجود این نقاط ضعف، امری ضروری است و شورای اسلامی شهر شیراز باید پیگیری آن را از جمله کارهای بر زمین مانده خود تلقی کند. ۳_معضل آب باغات کاملا جدی است. باغشهرها بلای جان باغات قصردشت شده اند. استحصال آب در بالا دست این منطقه توسط باغ شهرهایی که هیچ گونه هم‌خوانی با زیست بوم استان ندارند به خشک شدن قنوات و چشمه سارها انجامیده، وفاجعه‌ای را برای درختان کهن‌سال قصردشت رقم زده است. ، چاههای غیر مجاز در این منطقه از شیراز به شدت زیاد است. منابع آب باغ‌های قصردشت که عمدتا توسط چشمه‌ها و قنوات تامین می‌شد با خشک شدن و از دست رفتن آنها به شدت کاهش یافته است. ایجاد تصفیه خانه‌های محلی اقدام قابل تقدیری است که می‌تواند بخشی از نیاز آب باغات را در میان مدت تامین کند که البته مستلزم صرف هزینه های سنگین توسط شهرداری است. مردم، شهرداری را متولی آب در حوزه باغات قصردشت می‌دانند اما عملاً شهرداری هیچ اختیاری در این حوزه ندارد و سازمان آب منطقه ای متولی قانونی آب در این قسمت است . تلاش ما در کمیته صیانت از باغات جهت هماهنگی با مدیران این سازمان بعد از گذشت یکسال به نتیجه نرسیده است. از شهردار محترم و استاندار فارس خواهشمندم برای حل این مشکل شخصا ورود کنند. آب حیاتی ترین مشکل باغات قصردشت است و باید به فوریت تعیین تکلیف شود. ۴_ نبود ساختار اداری و قانونی مناسب جهت مدیریت باغات یکی از مشکلات اصلی این حوزه در طی ۲۰ سال گذشته بوده است. متولی باغات حوزه استحفاظی قصردشت تا کنون ستاد آبادگری باغات بوده است. یک نهاد ضعیف و دور افتاده در پستوی سازمانی شهرداری که در نمودار اداری یک حوزه ستادی ذیل مدیرکل شهرسازی معاونت شهرسازی شهرداری شیراز تعریف شده بود و اختیار قانونی و اجرایی مناسبی نداشته، تا جایی که حتی از واحد تخلفات به عنوان ساده ترین و حیاتی ترین نیاز برای حفاظت از باغات محروم بوده است . حاصل چنین نهادی شرایط رو به اضمحلال باغات قصردشت در حال حاضر است. تلاش های شورای اسلامی و شهردار شیراز برای ترمیم اداری به تصویب ایجاد ناحیه ویژه باغات قصردشت در وزارت کشور انجامید که نمودار سازمانی آن در حال تکمیل است و همین چند روز اخیر با نصب تابلو در فضای عمومی جامعه اعلام موجودیت کرد. ما امیدواریم نظارت ساختاری و هوشمند برای این ناحیه تعریف شود و تخلفات در حوزه باغات در لباس و شمایل جدید خود نمایی نکند. نبود کمیسیون ماده صد ویژه باغات چالش زیرساختی دیگری است. مطابق مصوبات شورا کمیسیون ماده صد تخصصی باغات باید با حضور مدیران عالی استان تشکیل گردد که این اقدام علی رقم پیگیری ها و نامه نگاری های متعدد هنوز در معاونت شهرسازی به نتیجه نرسیده است .از شهردار محترم شیراز میخواهم تشکیل این کمیسیون را شخصا پیگیری کنند. تصمیم گیری ها در کمیسیون ستاد آبادگری چالش مهم و غیرقانونی است که ما با آن مواجهیم. این کمیسیون در واقع کمیته فنی کمیسیون زیربنایی است و حق تصمیم گیری ندارد اما بارها و بارها در سالیان گذشته فراتر از اختیارات قانونی خود اقدام به تصمیم گیری و اعطای مجوز نموده است. کمیسیون ستاد آبادگری نیز با نامه ارسالی سازمان بازرسی اکنون دیگر عملا امکان تشکیل ندارد. امیدواریم معاونت شهرسازی هر چه سریعتر فرایند جدید رسیدگی به مطالبات مردم در حوزه باغات را با هماهنگی استانداری تهیه و اعلام کند. ۵_ کمیته صیانت از باغات در کنار اقدامات ترویجی برای حفظ ته مانده باغات قصردشت رویکرد سلبی را نیز دنبال نموده است. مشکل غیر قابل جبران باغات، بناهای غیرمجازی است که بی وقفه از پهنه باغات قصردشت سر در می آورند. همین الان در گروه یک باغات که اصلی‌ترین و محافظت شده ترین گروه باغی است ساخت و سازهایی در حال انجام است. در برخورد با ساخت و سازهای غیر مجاز ما کارنامه درخوری نداریم. بسیاری از پرونده‌های دانه درشت‌ها در حوزه باغات با آرای قطعی کمیسیون‌های ماده ۱۰۰ و مراجع قضایی همچنان منتظر اجرا هستند . معدود احکامی نیز که به مرحله اجرا می‌رسند با انواع صلاحدیدها مواجه شده و به نتیجه نمی رسد. تلاش ویژه کردیم مقابله با دست اندازی به باغات را از دانه درشتها و مجموعه های نام آشنایی مانند مدرسه مهر تابان، رستوران رزگلد، فروشگاه فرش زندیه شروع کنیم، اما عدم همراهی ها ما را هم دچار یأس و نا امیدی کرد و خلاصه می توان گفت زورمان نرسید! در انتها اصلی‌ترین راهکار برای حفظ باغات را همراهی و مشارکت مردم در این مسیر می بینیم. مردم در حفاظت از باغات خود را مسئول و شریک بدانند. همچنین زیرساخت‌های قانونی و اداری در راستای حفظ احیا و ترویج باغات باید با قوت شکل بگیرد که امیدهای بسیاری به ناحیه ویژه باغات داریم. تلاش‌های ما برای برخورد با دانه درشت‌ها اگرچه تاکنون به نتیجه نرسیده است اما امیدواریم به شکل ویژه در دستورکار دستگاه قضا و نهادهای نظارتی قرار گیرد.