باغ نظر

باغ نظر که به نام های عمارت کلاه فرنگی ، باغ موزه ، باغ حکومتی، باغ شاهزاده و مقبره کریم خان نیز مشهور است در شیراز ، خیابان کریم خان زند نزدیک به میدان شهدا و روبروی ارگ کریم خانی قرار دارد. اگرچه این باغ قبل از دوران زندیه نیز وجود داشته ، اما سامان دهی، حصار کشی، درخت کاری، خیابان کشی و احداث بنای مختلف آن به دستور و در زمان کریم خان زند صورت گرفته و به همین دلیل او را بانی این باغ می دانند . آبادانی و رونق این باغ در دوران زندیه به گونه ای بود که ارگ و دیوانخانه کریم خان زند و عمارت هشت ضلعی کلاه فرنگی در محوطه همین باغ ساخته شده و این باغ محل برگزاری آیین های رسمی و مقر حکومت حکام وقت و مملو از درختان سرو و کاج و نارنج بوده است. باغ نظر در اوایل دوره قاجاریه نیز یکی از بهترین باغ های شیراز بوده است. در آن زمان حسین علی میرزا فرمانفرما، فرزند فتح علی شاه قاجار در دوران حکومت سی ساله خود بر فارس ساختمان هایی به نام «آیینه» و «خورشید» در گوشه شمال غربی باغ ساخت. این کاخ که از چند تالار و اتاق آیینه کاری و ازاره های سنگی حجاری شده تشکیل شده بود. در سال 1313 به دلیل احداث خیابان کریم خان زند بخشی از جبهه شمالی آن از بین رفت. بخش هایی نیز برای ساخت اداره آموزش و پرورش،کتابخانه ملی شیراز(شهید آیت الله دستغیب)، هنرستان نمازی و خیابان طالقانی تخریب گردید . دو عمارت فوق نیز تخریب شدند و فقط عمارت کلاه فرنگی باقی ماند. عمارت کلاه فرنگی حدود 5/1متر از سطح زمین بالاتر است و نمای خارجی ان با اسپرها،لچکی ها و طاق نماها و چند کتیبه مزیّن شده است. کاشی کاری های بیرون عمارت شامل مناظری چون شکارگاه و مجالس بزم و گل و بته و تخت سلیمان می باشد و چهار حوض در چهار جهت آن ساخته شده که حوض شمالی ویران گردیده است. در گذشته سیستم آبرسانی این حوض ها در ارتباط با قنات رکن آباد بوده است. طرح داخلی بنا(که به موزه پارس موسوم است) هشت ضلعی نامنظمی است که چهار ضلع آن ده متر و چهار ضلع دیگرش پنج متر است و ارتفاعی در حدود دوازده متر دارد. در چهار گوشه این عمارت ، چهار شاه نشین و چهار گوشواره دیده می شود که سقف و شاه نشین ها مقرنس کاری شده اند. بر روی دیوارها و طاقچه های عمارت چند مجلس نقاشی اثر آقا صادق نقاش ترسیم شده است. در این نقاشی، صحنه هایی از جنگ نادرشاه افشار با محمد شاه هندی، داستان شیخ صنعان و دختر ترسا، داستان رعنا و زیبا(یوسف و زلیخا) و صحنه ای از یک مکتب خانه دیده می شود. بر روی یک تابلو بزرگ دیگر که روی پارچه کشیده شده نیز عکس کریم خان ، در حالی که مشغول قلیان کشین است و شیخ علیخان، وزیر و منشی او با چند نفر از درباریان دیده می شود.در زیر تابلو نوشته شده:«عمل کمترین جعفر». در وسط عمارت نیز یک حوض هشت گوش از جنس سنگ مرمر یکپارچه ساخته شده است.دیواره داخلی بنا و اتاق ها از سنگ های مرمر خوش رنگ ساخته شده و بدنه و سقف به نقاشی های مرمر خوش رنگ ساخته شده و بدنه و سقف به نقاشی های سبک زندهی مزیّن و منقوش است. جسد کریم خان زند، پس از درگذشت وی، در این تالار به خاک سپرده شد ولی در سال 1206ه.ق به فرمان آبا محمدخان قاجار به تهران منتقل شد. عمارت کلاه فرنگی در سال 1316 به موزه پارس تبدیل شد که اشیاء گوناگونی از دوران قبل و بعداز اسلام در آن دیده می شود.با ارزشترین آثار این موزه قران خطی مشهور به قرآن هفده من ، نقاش یهای آقا صادق نقاش و لطفعلی خان صورتگر و شمشیر کریم خان زند است. در زمان کریم خان زند، در چهار طرف این عمارت، چهار حوضی ساخته شده که دو تای آن بسیار بزرگ بوده است. در سال 1313 که خیابان زند امتداد یافت، حوض سمت شمالی باغ را خراب کرده و سنگ های آن را به باغ آرامگاه حافظ انتقال دادند. با این سنگ ها ، دو حوض در صحن جنوبی و دو حوض در صحن شمالی آرامگاه حافظ ساخته شده است. هم اینک یک حوض بزرگ و دو حوض کوچک در سه طرف عمارت کلاه فرنگی وجود دارد. لبه های این حوض ها از سنگ های بزرگ یکپارچه است و در وسط آنها فواره های سنگی ساخته شده است. پیش از اینن منبع آبی در پشت کتابخانه ملی(شهیدآیت الله دستغیب) قرار داشته که در سال 1329 در جنوب باغ احداث شده و آب این فواره ها را تأمین می کرده است. در مدخل ورودی اصلی باغ، سنگاب بزرگ یکپارچه و زیبایی بر روی پایه ای که گل های برجسته آن را در برگرفته قرار دارد. این سنگاب متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز بوده که پس از تأسیس موزه پارس به آن جا منتقل شده است. از این باغ کهن و وسیع امروز تنها بخش کوچکی باقی مانده است که مساحت فعلی آن 7700 متر مربع و مساحت زیر بنای آن 584 متر مربع است. باغ نظر یا موزه پارس در تار یخ15 آذر 13141 با شماره 244 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. مرجع: https://www.fafarschto.ir/att.html?ln=fa&at=12