پس از فتح ایران توسط خلیفه دوم، جلگه شیراز و قلعه‌های آن به دست حکم بن العاص افتاد و از آن‌جا که منطقه شیراز در نزدیکی مرکز سرزمین پارس یعنی شهر استخر قرار داشت، به پایگاهی برای استقرار مسلمانان و لشکرکشی به استخر تبدیل گشت. در زمان خلافت عبدالملک بن مروان اموی، محمد بن یوسف ثقفی برادر حجاج بن یوسف، شهر جدید شیراز را احتمالاً بر پایه‌های یکی از آبادی‌های باستانی جلگه شیراز بنا نهاد. نقل است که در همین ایام و در حوالی دست خضر، مسجدی به نام سلیمان نبی (ع) ساخته شده که اکنون اثری از آن نیست.
در زمان بنی‌عباس و اواخر قرن دوم هجری سیبویه فارسی، بزرگ‌ترین دانشمند علم نحو و نخستین تدوینگر آن، در شیراز از دنیا رفت و در قبرستان تاریخی باهلیه‌ی شیراز به خاک سپرده شد. به دلیل جوانمرگ شدن سیبویه، سنگ سیاهی بر مزارش نهادند و پس از آن محله‌ای که پیرامون مقبره وی قرار داشت سنگ سیاه نام گرفت. با آغاز قرن سوم و هم‌زمان با حضور امام علی بن موسی الرضا (ع) در خراسان، برادر ایشان حضرت احمد بن موسی (ع) و تعدادی از امامزادگان و شیعیان برای یاری امام (ع) به سوی خراسان شتافتند، ولی در نزدیکی شیراز با سپاهی از بنی‌عباس درگیر شدند و پس از جنگ، ناگزیر وارد شهر شیراز گردیدند. مأموران بنی‌عباس به زودی حضرت احمد بن موسی (ع) را شناسایی کردند و نهایتاً ایشان را به شهادت رساندند و خانه‌ای که حضرت در آن پناه گرفته بود بر سرش ویران ساختند تا تبدیل به تلی از خاک شد. حضرت حسین بن موسی (ع) به باغ قتلغ واقع در محله بالاکفت امروزی پناه برد و در همان‌جا به شهادت رسید، ولی حضرت محمد بن موسی (ع) تا پایان عمر به زندگی مخفیانه در شیراز روی آورد و مخفیانه نیز از دنیا رفت. چند سال بعد در سال 220 ه.ق حضرت علی بن حمزه بن موسی (ع) به همراه چند تن از سادات به شیراز آمد، اما ایشان نیز توسط مأموران بنی‌عباس شناسایی شد و در دامنه کوه باباکوهی به شهادت رسید و مردم تن بی‌سرش را نزدیک رودخانه خشک به خاک سپردند.
در اواخر سده سوم، عمرولیث صفاری پس از فتح شیراز، در سال 281 ه.ق دستور به ساخت اولین مسجد جامع شهر با نام مسجد عتیق داد که در حال حاضر کهن‌ترین اثر تاریخی در بافت قدیمی شیراز است. در قرن چهارم پادشاهان آل‌بویه (دیلمیان) متوجه شیراز شدند و برای اولین بار شیراز پایتخت یک حکومت گردید. رکن‌الدوله دیلمی در بیرون تنگه الله اکبر، قناتی به نام رکن‌آباد ایجاد نمود. پسرش عضدالدوله برای آبادانی شیراز کوشش‌های فراوان کرد. بناهای دروازه قرآن قدیم، گهواره دید و پل دروازه‌اصفهان از جمله آثاری است که از روزگار او برجای‌مانده است. اقدام مهم دیگر عضدالدوله ساخت بقعه حضرت علی بن حمزه (ع) است که به عنوان اولین بنای امامزادگان در ایران شناخته می‌شود. این بقعه برای آل‌بویه چنان اهمیت یافت که به مقبره خانوادگی ایشان تبدیل گردید. هم‌چنین برخی مشاهیر شیراز مانند ابن خفیف، باباکوهی (ابن باکویه) و شیخ ابوذرعه در همین روزگار می‌زیستند که مقبره هر سه تا امروز باقی است. از دیگر افراد مشهور روزگار آل‌بویه در شیراز، سیدی به نام شیخ ابوسائب است. مویی مبارک از پیامبر اسلام (ص) به ابوسائب به ارث رسیده بود که همراه پیکر وی در قبرستان تاریخی دارالسلام به خاک سپرده شد و مزار وی تا کنون زیارتگاه مردم است.
منبع: سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز