پس از مرگ نادرشاه، کریم‌خان زند طی جنگ‌های متعدد، رقبای خود را حذف نمود و با انتخاب شیراز به عنوان پایتخت، فصل جدیدی را در تاریخ این شهر رقم زد. جایگاه خان زند در آبادانی شیراز با جایگاه شاه‌عباس صفوی در آبادی اصفهان برابری می‌کند. کریم‌خان که خود را به جای شاه، وکیل‌الرعایا یعنی نماینده مردم نامیده بود، اقدامات گسترده‌ای جهت احیای شهر و رفاه حال مردم انجام داد. از مجموعه حکومتی او آثار متعددی به یادگار مانده است که می‌توان به این موارد اشاره کرد: ساخت دیوانخانه، ارگ حکومتی، مسجد وکیل، بازار وکیل، حمام وکیل، باغ نظر، چاپارخانه، مدرسه وکیل (آقاباباخان)، آب‌انبارهای متعدد، باغ جهان‌نما، خانه محتشم، عمارت هفت‌تنان و تکیه چهل‌تنان.
پس از تسخیر شیراز توسط آغامحمدخان قاجار، باروی شیراز تخریب شد و پایتخت به طهران منتقل گردید. با این حال، از روزگار فتحعلی‌شاه قاجار شیراز دوباره در مسیر آبادانی قرار گرفت. اما وقوع دو زلزله بنیان‌کن در سال‌های 1239 ه.ق و 1269 ه.ق، بسیاری از بناهای شهر را ویران ساخت و مردم و اعیان مجبور به بازسازی شهر شدند؛ از این رو بسیاری از خانه‌ها و بناهای فاخر بافت تاریخی شیراز قدمت قاجاری دارند. از جمله آثار شاخص شیراز در این دوران، ساخت عمارت باغ ارم، عمارت باغ عفیف‌آباد (گلشن)، عمارت باغ تخت، مسجد مشیرالملک، مسجد نصیرالملک، بقعه امامزاده‌ابراهیم (ع)، نارنجستان قوام، خانه زینت‌الملک، خانه منطقی‌نژاد، خانه سعادت، خانه ضیائیان، خانه صالحی و ... است. در جریان نهضت تنباکو، شیراز در قامت نخستین شهر ایران، قیام را آغاز کرد و میرزای شیرازی از سامرا رهبری قیام ملت ایران را بر عهده گرفت. با وقوع انقلاب مشروطه نیز، شیراز در کنار طهران و تبریز، به عنوان یکی از 3 شهر پیشتاز در این انقلاب نقش به سزایی آفرید.
با ورود به دوران پهلوی، شیراز همانند دیگر شهرهای ایران دستخوش مدرن‌سازی شد. خیابان‌کشی در بافت تاریخی و ساخت بافت جدید شهری که شامل خیابان‌ها، کوچه‌ها و خانه‌هایی متفاوت از گذشته می‌شد، چهره شهر را دگرگون ساخت. در این دوران، برخی بناهای گذشته به شیوه جدید بازسازی شدند و برخی آثار تازه نیز در شهر ایجاد گردیدند. آرامگاه‌های حافظ، سعدی، شیخ روزبهان، ابن‌خفیف، سیبویه، شاه‌شجاع، مسجد جامع عتیق و دروازه‌قرآن با شکلی جدید بازسازی شدند و بناها و آثار نوینی مانند ساختمان شهرداری، بانک ملی، دادگستری، دانشگاه شیراز و ساعت گل ساخته شدند.
با وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی، مردم شیراز نقشی ممتاز در حوادث و رویدادهای کشور ایفا نمودند. آنان که پیش‌تر در 16 خرداد سال 42 جزو معدود شهرهای قیام‌کننده در ایران بودند، در سال 57 نیز به عنوان مردمی پیشرو ظاهر شدند تا جایی که شیراز در کنار جهرم و کازرون در میان 11 شهری حضور داشت که حکومت نظامی در آن اعلام شده بود. در روز 21 دی ماه 57 مردم شیراز با تسخیر ساختمان ساواک، زودتر از دیگر شهرها شیراز را از وجود ساواک پاک‌سازی نمودند. در روز 22 بهمن نیز شیراز به عنوان دومین شهر کشور به پیروزی نهایی دست یافت. پس از انقلاب، مردم این شهر با تقدیم بیش از 5000 هزار شهید سرافراز در دفاع مقدس، دین خود را به دیگر هم‌وطنان ادا کردند. به علاوه، تقدیم صدها شهید در میان مدافعان حرم، مدافعان امنیت، مدافعان سلامت و شهدای ترور از جمله شهید محراب آیت‌الله دستغیب، بیانگر تداوم روحیه ایثار و استقامت شیرازیان است.
منبع: سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز