حمام وکیل

حمام وکیل از بناهای دوران کریم خان زند است که در شیراز(در محله میدان شاه)، جنب مسجد وکیل، (خیابان طالقانی) قرار گرفته است. حمام وکیل دارای مساحت 1350 متر و زیربنایی برابر با 1350 متر است. این حمام که به عنوان حمام عمومی شهر شناخته می شد، دارای چهار قسمت مرتبط به یکدیگر است. مدخل ورودی این حمام هم اینک یک هشتی است که در ابتدا وجود نداشته و در دوره پهلوی احداث شده است. این هشتی دارای سقفی با گچ کاری برجسته است. پس از آن سربینه حمام به شکل هشت ضلعی منظم و وسیعی دیده می شود که بیشترین تزیینات را داراست. آهک بری های سقف و دیوارهای این قسمت مربوط به دوران کریم خانی بوده که بیشتر به شکل طرح های گلدانی است اما در زمان قاجاریه، آثار زندیه کلنگی شده و قاجاریان بر روی آن آهکبری هایی به شکل داستان های اساطیری (معراج حضرت رسول(ص)، داستان شیرین و فرهاد، داستان پیرزن و سلطان سنجر و داستان بیژن و منیژه) انجام داده اند. در حال حاضر نیز به جهت تنوع بیشتر طرح های قاجاری، یکی دو طرح زندی مرمت شده و در بقیه قسمت ها طرح های قاجاری حفظ شده اند. هورنور یا جامخانههایی که در سقف تعبیه شده اند، روشنایی این قسمت را تأمین میکنند. در اطراف این سربینه، سکوهایی برای تعویض لباس ساخته شده و چهار حوض سنگی نیز جهت استحمام در آن وجود دارد. ستون های این حمام از جنس سنگ گندمک گوگرددار و سخت است. این ستون ها یکپارچه هستند و بر روی آنها به فرم مهندسی، مقرنس گچی کم عمق دیده می شود ولی مقرنس آن برجسته است. در وسط محوطه حوضی هشت ضلعی با دیواره هایی از سنگ های یکپارچه قرار دارد. در وسط این حوض فواره ای از همان نوع سنگ تعبیه شده است. این حوض 60 سانتی متر از کف اصلی سربینه پایین تر است.در جدار اصلی این سطح، فضاهای نیم متری در سنگ حجاری شده که جایگاه قرار گرفتن کفش هاست. بعد از این سطح، کف اصلی سربینه و صفه هایی اطراف آن قرار دارد که مخصوص استراحت و تعویض لباساست. در یک سمت این محوطه راهرویی است که به هشتی دوم منتهی می شود. در کف حمام چندین رج آجر آب خورده کار شده و بین آنها ساروج ریخته اند تا فشار آب را تحمل کند. در دوران پهلوی حمام به دو بخش تقسیم شد. بخشی از آن سربینه حمام بود که به زورخانه تبدیل شد. در برزخ یا هشتی دوم که به گرمخانه می رود، قسمتی وجود داشته (در سمت راست ورودی هشتی دوم) که دیواری ضخیم، قطور و توپُر بوده و در بالای آن (در پشت بام) حوض آبی بوده که آب حمام از آن جا تأمین می شده،پس از تبدیل سربینه به زورخانه، این دیوار برداشته شد و راهی به خیابان طالقانی گشوده شد که به در ورودی حمام تبدیل گشت. هم اینک این در مسدود شده است. پس از عبور از هشتی دوم به گرمخانه حمام وارد می شویم که دارای سه خزینه آب گرم، آب سرد و آب ولرم است. در زیر این خزینه ها کانال هایی به نام گربه رو جهت گرم کردن حمام وجود دارد. آبرسانی به این حمام از طریق چاهی در ضلع غربی (گاو چاه) صورت می گرفت. در زیر خزینه اصلی (آب گرم) تون حمام قرار دارد. در کف حمام نیز گربه روهایی وجود دارد که در بدنه دیوار به دودکش منتهی می شود، این گربه روها علاوه بر آن که گرمای اضافی تون را به کف حمام منتقل می کنند، دودهای ناشی از سوخت را نیز به بیرون هدایت می کنند. گرمخانه حمام نسبتاً بزرگ و وسیع است. پوشش طاق و گنبد این محوطه در میانه بر روی چهار ستون سنگی یکپارچه که به شیوه مارپیچی تراش خورده اند، قرار گرفته است. در زوایای دو ضلع شرقی و غربی گرمخانه دو شاه نشین نسبتاً بزرگ قرار گرفته که در وسط هر یک حوض سنگی فواره داری وجود دارد. این شاه نشین ها ویژه استحمام اعیان بوده است. در قسمت جنوبی گرمخانه سه خزینة آب است که خزینه میانی از دو تای دیگر بزرگتر و مخصوص آب گرم و دو دیگر ویژه آب سرد و ولرم بوده است. در قسمت جنوب شرقی و غربی خزینه ها دو جایگاه بوده، معروف به «خلوتگاه» که ازارة آن مرمری است و دیوارهایش آهکبری زیبایی داشته است. در وسط نیز دو حوض سنگی فواره دار بوده که یکی از آنها از بین رفته است. همچنین یک سنگ بزرگ سکومانند و چند حوضچه سنگی برداشت آب در حمام وجود دارد. در ته خزینة آب گرم، دو دیکگ بزرگ مسی وجود دارد که مربوط به زمان بعد از دوران زندیه است. دیگ های اصلی و هفت جوش حمام از میان رفته و دیگ های جدید برای گرم کردن آب جایگزین آنها شده است. در زمان پهلوی بعضی از قسمت های حمام به نمره خصوصی تبدیل شد،چنان که از دو شاه نشین قرینه با دو حوض سنگی موجود در فضای حمام، شاه نشین سمت راست به نمره خصوصی تبدیل شد. هم اینک حوض سنگی آن از بین رفته است. دو شاه نشین اختصاصی دیگر پس از این دو شاه نشین وجود دارد که شاه نشین سمت راست در طرفین خزینه ها، به نمره خصوصی تبدیل شده بود. حمام وکیل که به علت تغییر وضع حمام های عمومی از صورت قبلی خارج شده بود، در سال 1351 توسط اداره باستان شناسی مورد مرمت و تعمیر قرار گرفت. مرمت نهایی این بنا در سال های اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی فارس صورت گرفت و پس از آن به چایخانه و سفره خانة سنتی تبدیل شد. هم اینک نیز از این مکان به عنوان رستوران استفاده می شود. این بنا در تاریخ 13/03/1351 با شماره 917 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مرجع : https://www.fafarschto.ir/att.html?ln=fa&at=9