سرای مشیر

بازار وکیل مهمترین بازار شیراز است که در زمان کریم خان زند(1172-1193ه.ق) در محله درب شاهزاده ، در کنار مسجد وکیل و در شرق میدان شهدای کنونی(شهرداری) احداث شده است. معماری این بنا با مساحتی برابر با 31840متر مربع و زیر بنایی برابر با 23960 مترمربع(با احتساب کاروانسراها) برگرفته از معماری بازار قیصریه لار و بازارچه بلند اسفهان ساخته شاه عباس کبیر است، اما عرض بازار وکیل بیش از سایر بازارهاست. هم چنین 74 دهانه طاق ضربی بازار با ارتفاع بیش از 11 متر ، مرتفع تر از طاق سایر بازارهاست که البته هم اینک به علت خاکریزی کف بازار، ارتفاع طاق ها به ده متر تقلیل یافته است. این بازار که از نظر معماری دارای سه فضای عبور و مرور(فضایی برای گذر مشتریان) ، حریم مغازه(به ارتفاع تقریبی 2 پله بالاتر از سطح زمین)، فضای مغازه(محل فروش ) است ،دارای پنج در بزرگ است که در چهار سوی آن قرار گرفته است. همچنین شامل دو رشته شمالی-جنوبی و شرقی-غربی است که چون صلیبی یکدیگر را قطع کرده اند. در تقاطع این دو رشته چهار سوق قرار گرفته است که بر روی یک هشتی قرار دارد. این چهار سوق دارای طاق بزرگ ضربی محکمی است و در پای طاق نیز چند ترنج آجرکاری شده است. در هشتی نیز مغازه هایی چهارگوش در دو طبقه وجود دارد. ضلع شمالی-جنوبی بازار از دروازه اصفهان شروع می شود و تا کوچه جنوبی سرای مشیر ادامه می یابد. در دو طرف این راسته هر قسمت 41 جفت (82باب) مغازه وجود داد که در جلو هر یک سکویی از قطعات سنگی بزرگ است که بر روی آن ترنج هایی برجسته حجاری شده است. در این بازار برای مصونیت از رطوبت، مغازه ها را در حدود یک متر فراتر از سطح زمین ساخته اند. مغازه ها اغلب دارای پستو بوده و در دو طبقه طراحی شده اند. در شمال شرقی این راسته ، چند کاروانسرای قدیمی به نام های روغنی، گمرک و احمدی و در پشت و ضلع غربی آن ضرابخانه ساخته شده است که در ورودی آنها در درون بازار است. هر یک از این کاروانسراها دارای چندین حجره است. راسته شمالی-جنوبی را «بازار بزازان» نیز می نامیده اند. در سال 1315 به علت گسترش خیابان زند 11 حجره از حجره های این ضلع از بین رفته است. ضلع شرقی-غربی نیز دارای دو بخش است: قسمت شرقی چهار سوق که آن را بازار«علاقه بندان» می نمند. این بخش دارای 19 جفت مغازه است که هم اینک مرکز فرش و مغازه های عطاری است. قسمت غربی چهارسوق که آن را بازار «ترکش دوزها» می نامند و دارای 10 جفت مغازه است که هم اینک مرکز فروش فرش های ایرانی است. در ضلع جنوبی چهار سوق در موازات با بازار ترکش دوزها، بازار دیگری قرار دارد که مدخل آن در جلو سر در مسجد وکیل است و به بازار «شمشیرگرها» معروف است. این بازار نیز دارای 11 جفت مغازه است. در زیر چهار سوق، حوض بزرگی از سنگ مرمر قرار داشته که آب آن از مجرایی که از زیر ترکش می گذشته ، تأمین می شده است. این مجرا به صورت طاق ضربی است و از آجر و ساروج ساخته شده و هم اینک نیز وجود دارد، اما حوض مرمری، به علت بالا آمدن کف بازار، از بین رفته است. سیستم تهویه هوا به علت ارتفاع زیاد سقف طاق و تویزه ای بازار ، کامل بوده و این امر به وسیله بادگیرهایی ساده انجام می گرفته است. همچنین در گذشته دریچه ها و روزنه هایی به نام جامخانه یا هورنور در زیر سقف تعبیه شده بوده که هوا و نور کافی را به بازار می رسانده ، اما هم اینک پس از مرمت ، این روزنه ها بسته شده اند و به جای آنها در بالای مغازه ها مشبکهایی جهت تهویه هوا و روشنایی وجود دارد . در ورودی جنوب این بازار در سال 1368 از جانب میراث فرهنگی ، اندکی پی بندی شده است. بازار وکیل در تاریخ 17/14/1351 با شماره 924 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مرجع : https://www.fafarschto.ir/att.html?ln=fa&at=6