مسجد نصیر الملک

مسجد نصیر الملک از مساجد تاریخی شیراز است که در محله گودعربان و خیابان لطفعلی خان زند واقع شده است. این مسجد که از بناهای دوران قاجاریه است و اندکی تأثیر پذیرفته از معماری عثمانی است، در فاصله سال های 1293 تا 1305ه.ق توسط حسنعلی نصیر الملک ساخته شد. این مسجد دارای زیربنایی برابر با 2212 متر مربع و مساحتی برابر با 2980 متر مربع است. درِ ورودی آن رو به شمال مسجد قرار گرفته و در طاق نمایی بزرگ واقع شده است. ازاره طاق نما و اطراف آن، از سنگ گندمک است و در سقف طاق نیز مقرنس کاری به وسیله کاشی های هفت رنگ انجام شده است. درِ ورودی آن دو لنگه بزرگ چوبی است و بر سردر آن نیز کتیبه ای به خط نستعلیق بر روی سنگ مرمر نگاشته شده است. در این سنگ نوشته شعری از شوریده شیرازی در وصف سازنده مسجد و ماده تاریخ آن به شرح زیر آمده است: وه کز این مسجد سپهر تراز رشک باغ بهشت شد شیراز مسجد اسّس علی التقوی آمد به ابنای او انباز ساخت این مسجد از حقیقت و زهد نی زِ روی ریا و نی ز مجاز مسجدی همچو مسجد الاقصی است درِ رحمت از او به خلق فراز معبد عاکفان کعبه سرّ محضر محرمان پرده راز میر دوران حسنعلی خان کاو با علی و حسن بود دم ساز بقعه اش را چو خانه ایمان کرد آباد از شیب و فراز بُد به عهد خدایان ملوک شاه دشمن گداز دشمن نواز خواست شوریده سال تاریخش یکی از بام عرش داد آواز در رواقش ستاره بر سجود رونق افزای مسند اعزاز وان رواق امامزاده که نیز بود ویران سالیان دراز شکرلله ز قادر متعال که به انجام آمد از آغاز وه که از مسجد نصیر الملک باب ایمان به روی ما شد باز حبذا از رواق این مسجد کز شرافت چو چرخ آورد ناز پورحاجی قوام آن که مدام چرخ دارد به پاش روی نیاز پارسایان پارس زاین مسجد فخر دارند بر عراق و حجاز ناصر الدین شه آن که از عدلش باز چو صعوه است، صعوه چو باز در صحن بزرگ این مسجد دو شبستان دیده می شود. شبستان غربی آن که پوششی آجری دارد، از نظر هنری بیشتر مورد توجه است و دارای هفت در چوبی بزرگ مزیّن به شیشه های رنگی و دوازده ستون سنگی یکپارچه با شیارهای مارپیچ در دو ردیف 6 تایی به نیت 12 امام است. این ستون ها همانند ستون های مسجد وکیل و مسجد مشیر از سنگ گندمک یکپارچه است سقف شبستان نیز با نقش هایی چون گل و بوته، خطوط اسلیمی و چند آیه از آیات قرآن کریم به خط ثلث عالی مزیّن شده است. این شبستان، شبستان تابستانی است. عرق چین های بین تویزه ها دارای خیز کمی هستند. کف این شبستان از کاشی های فیروزه ای مفروش است و دارای دری با شیشه های رنگی است که به صحن گشوده می شود. شبستان شرقی که شبستان زمستانه است، نیز دارای سقفی کاشی کاری شده و هفت ستون است که ستون های آن ساده (بدون شیار) است و در وسط قرار گرفته اند. سقف آن با کاشی کاری معقلی تزیین شده است. در جلو این شبستان ایوانی به عرض 6 متر قرار دارد که به وسیله 8 طاق نما از حیاط جدا می شود و دارای 7 جرز آجری است. بر روی این جرزها و در پیشانی طاق نماها آیات قرآنی و نقش های گل و بوته کاشی کاری شده است. داخل این شبستان دری است که به چاه آبی باز می شود که بدان گاوچاه (گاو رو) می گویند. همچنین در این قسمت یک حوضچه و یک دالان نیز قرار دارد. این شبستان هم اینک به «موزه وقف» تبدیل شده است. در دالان شمالی کتیبه ای به خط نستعلیق نصب شده که این ابیات بر روی آن نوشته شده است: غرض نقشی است کزما باز ماند که هستی را نمی بینم بقایی مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در حق استادان دعایی و در پایان نام محمدحسن معمار و محمدرضا کاشی پز که از معماران و سازندگان بنا بوده اند و نیز تاریخ شروع آن در 1293ه.ق و اتمام آن در 1305ه.ق ذکر شده است. مسجد نصیر الملک دارای دو ایوان در قسمت شمالی و جنوبی است که با هم قرینه نیستند. در ضلع شمالی مسجد، طاق بلندی مشهور به طاق مروارید قرار دارد که تمام بدنه و سطح بیرونی و درونی آن کاشی کاری هفت رنگ شده است. دو طاق نمای کوچک دیگر در دو سوی طاق مروارید قرار گرفته است. بر دیوارهای طاق مروارید آیات قرآنی و احادیث نوشته شده و در سمت چپ آن نیز تاریخ 1299ه.ق قید شده است. سقف این طاق مقرنس کاری شده و در لابه لای آجرهای بدنه این طاق، قطعات چوبی جهت جلوگیری از لرزش زلزله به کار گذاشته شده است. در ضلع جنوبی نیز طاق نمایی وجود دارد که تمام بدنه و سطح بیرونی و درونی آن کاشی کاری شده، آیات قرآنی و احادیث روی آن نوشته شده و در سقف آن نیز مقرنس کاری صورت گرفته است. بر روی این طاق که عمق آن کمتر از طاق نمای شمالی است، دو گلدسته قرار دارد که درِ ورودی آنها در دو طاق نمای کوچک تر در دو سوی طاق اصلی قرار دارد. این مسجد در تاریخ 30/3/1358 با شماره 396 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مرجع: https://www.fafarschto.ir/att.html?ln=fa&at=105